បុណ្យកាន់បិណ្ឌជាពិធីត្រូវចាប់ធ្វើឡើងតាំងពីថ្ងៃ ១ រោច ខែភទ្របទដើម្បីឧទ្ទិសផល្លានិសង្ឃ
ដល់ជនដែលធ្វើមរណកាលទៅកាន់បរលោក ។ ពិធីនោះត្រូវធ្វើអស់កាលកន្លះខែគត់ ។
នៅខែភទ្របទ មេឃអួរអាប់ដោយពពកទឹក ចំណែកខាងរនោច ព្រះចន្ទដែលបញ្ចេញរស្មី
នៅវេលាយប់ ក៏កាន់តែហោចទៅ ៗ ធ្វើឲ្យវេលាយប់កាន់តែងងឹតបន្តិចម្ដង ៗ ។ នៅពេល
នោះហើយ ដែលយមរាជ (ស្ដេចមច្ចុរាជ) ដោះលែងពួកសត្វនរកទាំងឡាយ ក្នុង ១
ឆ្នាំម្ដង
ដើម្បីឲ្យឡើងទៅរកបងប្អូន កូនចៅ ដើម្បីនឹងទទួលកុសលផលបុណ្យដែលគេធ្វើឧទ្ទិសឲ្យ ។ ដោយសត្វនរក ជាអ្នកខ្លាចពន្លឺ ទើបអ្នកស្រុកនិយមធ្វើបុណ្យឲ្យអ្នកទាំងនោះនៅខែងងឹត ។ អ្នកខ្លះនិយាយថា តែដល់រដូវហើយ សត្វនរកដែលគេដោះលែងមក ខំដើររកបងប្អូនកូនចៅគ្រប់ ៧ វត្ត បើមិនឃើញអ្នកណាធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសបញ្ជូនឲ្យទេ នោះនឹងកើតក្ដីស្រេកឃ្លាន ហើយនឹងប្រទេចផ្ដាសាដល់ញាតិមិត្តមិនលែងឡើយ ។ ការដែលគេធ្វើបុណ្យក្នុងកន្លះខែក្នុងខែភទ្របទនោះ គេហៅថា “ កាន់បិណ្ឌ” ។ ពាក្យថាបិណ្ឌ មកពីពាក្យបាលីថា “ បិណ្ឌៈ” មានន័យថា “ ដុំបាយ” ។
ដើម្បីឲ្យឡើងទៅរកបងប្អូន កូនចៅ ដើម្បីនឹងទទួលកុសលផលបុណ្យដែលគេធ្វើឧទ្ទិសឲ្យ ។ ដោយសត្វនរក ជាអ្នកខ្លាចពន្លឺ ទើបអ្នកស្រុកនិយមធ្វើបុណ្យឲ្យអ្នកទាំងនោះនៅខែងងឹត ។ អ្នកខ្លះនិយាយថា តែដល់រដូវហើយ សត្វនរកដែលគេដោះលែងមក ខំដើររកបងប្អូនកូនចៅគ្រប់ ៧ វត្ត បើមិនឃើញអ្នកណាធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសបញ្ជូនឲ្យទេ នោះនឹងកើតក្ដីស្រេកឃ្លាន ហើយនឹងប្រទេចផ្ដាសាដល់ញាតិមិត្តមិនលែងឡើយ ។ ការដែលគេធ្វើបុណ្យក្នុងកន្លះខែក្នុងខែភទ្របទនោះ គេហៅថា “ កាន់បិណ្ឌ” ។ ពាក្យថាបិណ្ឌ មកពីពាក្យបាលីថា “ បិណ្ឌៈ” មានន័យថា “ ដុំបាយ” ។
ក្នុងសិលាចរឹករបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័ន ដែលទ្រង់សោយរាជសម្បត្តិក្នុងរវាង
គ.ស. ៨៨៩ ដល់ ៩១០ យើងដឹងថា នៅក្នុងអាវាសជាច្រើនដែលព្រះអង្គទ្រង់បានកសាង គេតែងធ្វើពិធី
បូជាបាយ ចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកស្លាប់ក្នុងចំបាំងរាំងជល់ និងចំពោះខ្មោចដែលគ្មានបងប្អូនជាទីពឹងទាំងឡាយជារៀងរាល់ខែ ។ សម័យសព្វថ្ងៃបិណ្ឌជាដុំបាយដំណើប ដែលគេចំអិនដោយខ្ទិះដូង ហើយលាយ ឬបុកជាមួយគ្រឿងផ្សំឯទៀតតាមទម្លាប់ស្រុក ។ គេរៀបបាយ
បិណ្ឌនៅជុំវិញបាយបត្តបូរ។ បាយបត្តបូរ ក៏ធ្វើដូចជាបាយបិណ្ឌដែរ គ្រាន់តែពូតជាពំនូតធំៗ មានកំពូលស្រួច ហើយគ្របដោយសាជីស្លឹកចេក និងមានដោតទៀតធូបភ្ញីផ្កាជាលម្អផង ។ តាមទម្លាប់នៅថ្ងៃកាន់បិណ្ឌទី ១ គេដាក់បាយបិណ្ឌតែ ១ ពំនូតទេ ហើយគេចេះតែថែម ១ ថ្ងៃ ១ ដុំ លុះត្រាតែគ្រប់ ១៥ ដុំ ។
បូជាបាយ ចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកស្លាប់ក្នុងចំបាំងរាំងជល់ និងចំពោះខ្មោចដែលគ្មានបងប្អូនជាទីពឹងទាំងឡាយជារៀងរាល់ខែ ។ សម័យសព្វថ្ងៃបិណ្ឌជាដុំបាយដំណើប ដែលគេចំអិនដោយខ្ទិះដូង ហើយលាយ ឬបុកជាមួយគ្រឿងផ្សំឯទៀតតាមទម្លាប់ស្រុក ។ គេរៀបបាយ
បិណ្ឌនៅជុំវិញបាយបត្តបូរ។ បាយបត្តបូរ ក៏ធ្វើដូចជាបាយបិណ្ឌដែរ គ្រាន់តែពូតជាពំនូតធំៗ មានកំពូលស្រួច ហើយគ្របដោយសាជីស្លឹកចេក និងមានដោតទៀតធូបភ្ញីផ្កាជាលម្អផង ។ តាមទម្លាប់នៅថ្ងៃកាន់បិណ្ឌទី ១ គេដាក់បាយបិណ្ឌតែ ១ ពំនូតទេ ហើយគេចេះតែថែម ១ ថ្ងៃ ១ ដុំ លុះត្រាតែគ្រប់ ១៥ ដុំ ។
ប៉ុន្តែ មានស្រុកខ្លះមានទំនៀមធ្វើប្លែកពីនេះ ភូមិខ្លះគេធ្វើបាយបិណ្ឌតែ ៥ ទេ ដោយគេ
ទុកជានិមិត្តរូបព្រះពុទ្ធទាំង ៥ ព្រះអង្គ ប្រចាំផែនដីយើងនេះ ។ នៅភូមិខ្លះទៀត ជុំវិញជើង
បាយបត្តបូរ មានដាក់បាយកន្ទោង ៨ ហើយកន្ទោងនីមួយៗ មានតាំងពីបាយ ១ ដុំ ដល់ ១៥ ដុំ ។ កន្ទោងបាយទាំង ៨ នោះ គេទុកបម្រុងយកទៅដាក់ជុំវិញព្រះវិហារគ្រប់ទិសទាំង
ប្រាំបី ។
ទុកជានិមិត្តរូបព្រះពុទ្ធទាំង ៥ ព្រះអង្គ ប្រចាំផែនដីយើងនេះ ។ នៅភូមិខ្លះទៀត ជុំវិញជើង
បាយបត្តបូរ មានដាក់បាយកន្ទោង ៨ ហើយកន្ទោងនីមួយៗ មានតាំងពីបាយ ១ ដុំ ដល់ ១៥ ដុំ ។ កន្ទោងបាយទាំង ៨ នោះ គេទុកបម្រុងយកទៅដាក់ជុំវិញព្រះវិហារគ្រប់ទិសទាំង
ប្រាំបី ។
តាមទម្លាប់ជាធម្មតា គេត្រូវទុកបាយបត្តបូរនៅទីវត្ត ឯបាយបិណ្ឌ
គេត្រូវនាំយកទៅផ្ទះ ដើម្បីនឹងប្រើការនៅពេលដែលគេបញ្ចប់បុណ្យនេះ ។
ក្រៅពីបាយបិណ្ឌ និងបាយបត្តបូរ គេមានធ្វើផ្កាបិណ្ឌ ដែលមានបាច់ផ្កា ១
រាងដូចសាជីជ្រុងថែមទៀត ។ ផ្កាបិណ្ឌមានឆ្អឹង កណ្ដាលធ្វើអំពីឫស្សី
កម្ពស់ប្រហែលជា ១ម៉ែត្រ មានស៊កកង់ឈើមូលៗជាថ្នាក់រាងធំក្រោមរៀវតូចទៅលើ ។ នៅកន្លែងកង់ជាថ្នាក់ ៗ នោះ មានដោតផ្កាញ័រ
ធ្វើដោយស្ពាន់ក្រាប និងក្រដាសគ្រប់ពណ៌ ដោយនៅចុងទង់ធ្វើដោយខ្សែលួស
តែកាលណាមានខ្យល់បក់មក សូម្បីតិចយ៉ាងណា ក៏អាចធ្វើផ្កាទាំងនោះ
ឲ្យរញ្ជួយញ័រ ៗ ដែរ នៅកំពូលស៊ុមផ្កានោះមានរូបហង្សតូចមួយធ្វើដោយឈើ
នៅលើខ្នងហង្សមានដោយទៀន ១ ផង ។ នៅវត្តខ្លះ ពួកទាយក ទាយិកា
នាំគ្នាផ្លាស់ទៀននេះរាល់យប់ ។ គេធ្វើផ្កាបិណ្ឌ
ដើម្បីឧទ្ទិសបូជាដល់ព្រះចូឡាមណីចេតិយ នៅឯឋានត្រៃត្រឹង្ស ជាទីតម្កល់ព្រះកេសានៃព្រះបរមសាស្ដា
ដែលទ្រង់បានកាត់នៅពេលដែលទ្រង់ចេញសាងព្រះផ្នួស ។
ដែលទ្រង់បានកាត់នៅពេលដែលទ្រង់ចេញសាងព្រះផ្នួស ។
ចាប់តាំងពីថ្ងៃពេញបូរមី ខែភទ្របទមក ទាយក ទាយិកា
នាំគ្នាទៅប្រជុំនៅទីសាលាវត្ត ដែលគេបានចាត់ចែងរៀបចំលម្អជាស្រេចសម្រាប់បុណ្យ ដើម្បីស្ដាប់ព្រះសង្ឃសូត្រមន្ត និង
សំដែងធម្មទេសនា ។ លុះចប់ធម៌ទេសនាហើយ គេនាំគ្នាត្រឡប់ទៅកាន់លំនៅរៀង ៗ ខ្លួន
ដល់ថ្ងៃបន្ទាប់មក ទើបនាំគ្នាក្រោកពីយប់មកប្រជុំនៅឯទីវត្តទៀត ។ អ្នកណាទៅដល់វត្តមុនគេ អ្នកនោះទូងស្គរជាសញ្ញាដល់អ្នកជើងវត្តឯទៀត ។ ពេលឮសញ្ញាស្គរវត្តហើយ គេប្រញាប់
ប្រញាល់នាំបាយបិណ្ឌ បាយបត្តបូរ និងម្ហូបចំណីផ្សេង ៗ ទៅកាន់វត្តយ៉ាងរួសរាន់ ។ ដល់
ហើយនាំគ្នាដើរទក្ខិណព័ទ្ធព្រះវិហារ ៣ជុំ ទើបនាំគ្នាចូលទៅស្ដាប់ព្រះសង្ឃស្វាធ្យាយធម៌ ។ ធម៌ដែលព្រះសង្ឃសូត្រនៅពេលនោះមាន ២ យ៉ាង ធម៌មួយយ៉ាង សម្រាប់ឧទ្ទិសគ្រៀង
សំណែនដល់ខ្មោច ធម៌មួយទៀត សម្រាប់តឿនព្រះអាទិត្យឲ្យរះឆាប់ឡើង ។ ព្រលឹមឡើង អ្នកវេនរៀបចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃស្រស់ស្រូបហើយ ទើបនាំគ្នាត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ យកទាំង
បាយបិណ្ឌទៅផង ។ ដល់ថ្ងៃជិតត្រង់ ទើបនាំគ្នាយកចង្ហាន់ទៅប្រគេនព្រះសង្ឃឆាន់ត្រង់ម្ដងទៀត។ គេធ្វើដូច្នេះរហូតដល់គ្រប់ ១៥ ថ្ងៃ។ ថ្ងៃទី ១៥នេះហើយ ដែលជាថ្ងៃសំខាន់ជាងគេ។
ដល់ថ្ងៃបន្ទាប់មក ទើបនាំគ្នាក្រោកពីយប់មកប្រជុំនៅឯទីវត្តទៀត ។ អ្នកណាទៅដល់វត្តមុនគេ អ្នកនោះទូងស្គរជាសញ្ញាដល់អ្នកជើងវត្តឯទៀត ។ ពេលឮសញ្ញាស្គរវត្តហើយ គេប្រញាប់
ប្រញាល់នាំបាយបិណ្ឌ បាយបត្តបូរ និងម្ហូបចំណីផ្សេង ៗ ទៅកាន់វត្តយ៉ាងរួសរាន់ ។ ដល់
ហើយនាំគ្នាដើរទក្ខិណព័ទ្ធព្រះវិហារ ៣ជុំ ទើបនាំគ្នាចូលទៅស្ដាប់ព្រះសង្ឃស្វាធ្យាយធម៌ ។ ធម៌ដែលព្រះសង្ឃសូត្រនៅពេលនោះមាន ២ យ៉ាង ធម៌មួយយ៉ាង សម្រាប់ឧទ្ទិសគ្រៀង
សំណែនដល់ខ្មោច ធម៌មួយទៀត សម្រាប់តឿនព្រះអាទិត្យឲ្យរះឆាប់ឡើង ។ ព្រលឹមឡើង អ្នកវេនរៀបចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃស្រស់ស្រូបហើយ ទើបនាំគ្នាត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ យកទាំង
បាយបិណ្ឌទៅផង ។ ដល់ថ្ងៃជិតត្រង់ ទើបនាំគ្នាយកចង្ហាន់ទៅប្រគេនព្រះសង្ឃឆាន់ត្រង់ម្ដងទៀត។ គេធ្វើដូច្នេះរហូតដល់គ្រប់ ១៥ ថ្ងៃ។ ថ្ងៃទី ១៥នេះហើយ ដែលជាថ្ងៃសំខាន់ជាងគេ។
ពិធីក្នុងព្រះបរមរាជវាំង
នៅព្រះបរមរាជវាំង ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរតែងធ្វើព្រះរាជកុសលកាន់បិណ្ឌជាទម្លាប់មកចាប់
តាំងពីថ្ងៃ ១១ រោច ។ ខាងទំនៀមព្រះមហាក្សត្រ ធ្វើផ្កាបិណ្ឌច្រើនជាងនៅទីដទៃ ព្រោះគេធ្វើជំនួសបាយបត្តបូរយើងធម្មតា ។ ផ្កាបិណ្ឌដែលប្រើក្នុងព្រះរាជពីធី ក៏មានរាងធំក្រោម ស្រួចលើដែរ ប៉ុន្តែនៅចន្លោះផ្កាញ័រ មានក្បាច់ឆ្លាក់ភ្ជាប់នឹងសាច់តែម្ដង ហើយនៅថ្នាក់ក្រោម
បង្អស់មានដោតទង់រូបក្រពើ និងទង់រូបនាគធ្វើដោយស្ពាន់ក្រាប ។ ព្រះរាជពិធីតែងធ្វើនៅក្នុងព្រះទេវាវិនិច្ឆ័យ នៅលើតុមួយគេតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូប ១ អង្គ ដែលគេបានអភិសេកពីឆ្នាំមុនរួចហើយ ដល់ថ្ងៃបង្ហើយបុណ្យ គេត្រូវអភិសេកព្រះពុទ្ធរូបមួយអង្គថ្មីទៀត ។
នៅថ្ងៃ ១១ រោច ដែលជាថ្ងៃផ្ដើមបុណ្យ
ព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្តនៅក្នុងព្រះទីនាំងទេវាវិនិច្ឆ័យ ។
ស្អែកឡើងគឺថ្ងៃ ១២ រោច ព្រះសង្ឃត្រូវនិមន្តតាំងពីម៉ោង ៤
ភ្លឺដើម្បីស្វាធ្យាយធម៌រហូតដល់ម៉ោង ១០ ទើបក្រុមសង្ឃការី
រៀបចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃ ។
វេលារសៀល ថ្ងៃដដែល ត្រូវវេនព្រះសង្ឃដទៃទៀតទៅបំពេញកិច្ចដូចថ្ងៃទី ១
ដែរ។ ថ្ងៃ ១៣រោច ពិធីដែលធ្វើតាំងពីរសៀលថ្ងៃនេះ
ត្រូវធ្វើទៅទល់នឹងព្រឹកថ្ងៃស្អែកទៀត
ជាពីធីថ្វាយព្រះរាជកុសលចំពោះព្រះអតីតមហាក្សត្រទាំងឡាយ
ជាពិសេសគឺព្រះរាជា ៦ ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់សោយទិវង្គតក្រោយគេ គឺព្រះករុណាព្រះអង្គឌួង ព្រះករុណាព្រះនរោត្ដម ព្រះករុណាព្រះស៊ីសុវត្ថិ
ព្រះករុណាព្រះមុនីវង្ស ព្រះករុណាព្រះសុរាម្រិត និងព្រះករុណាព្រះនរោត្តមសីហនុ ។
នៅថ្ងៃ ១៤ រោច ព្រះករុណា ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ស្ដេចចេញជាព្រះរាជាធិបតីជាមួយនឹង
នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ។ បន្ទាប់មក គេនិមន្តព្រះសង្ឃបង្សុកូល ជាកិច្ចបញ្ជូនកុសលចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកស្លាប់ឲ្យបានរំដោះផុតពីទុក្ខវេទនា ។ នៅវេលាលោកសង្ឃកំពុងសូត្រគេយកអំបោះឆៅប្រគេនព្រះសង្ឃគ្រប់អង្គកាន់ ហើយយកចុងសរសៃអំពោះម្ខាងដាក់ទៅក្នុងផ្តិល
ទឹកមន្តមួយ ដែលតម្កល់នៅមុខព្រះសង្ឃនាយក ហើយចុងម្ខាងទៀត យកទៅដាក់ព័ទ្ធ
ជុំវិញហោព្រះអដ្ឋិ ។ អំបោះនៅជានិមិត្តរូបនៃការចម្លងកម្លាំងធម៌ ខាងសាសនាពីអ្នករស់នៅទៅកាន់អ្នកស្លាប់ ។
នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ។ បន្ទាប់មក គេនិមន្តព្រះសង្ឃបង្សុកូល ជាកិច្ចបញ្ជូនកុសលចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកស្លាប់ឲ្យបានរំដោះផុតពីទុក្ខវេទនា ។ នៅវេលាលោកសង្ឃកំពុងសូត្រគេយកអំបោះឆៅប្រគេនព្រះសង្ឃគ្រប់អង្គកាន់ ហើយយកចុងសរសៃអំពោះម្ខាងដាក់ទៅក្នុងផ្តិល
ទឹកមន្តមួយ ដែលតម្កល់នៅមុខព្រះសង្ឃនាយក ហើយចុងម្ខាងទៀត យកទៅដាក់ព័ទ្ធ
ជុំវិញហោព្រះអដ្ឋិ ។ អំបោះនៅជានិមិត្តរូបនៃការចម្លងកម្លាំងធម៌ ខាងសាសនាពីអ្នករស់នៅទៅកាន់អ្នកស្លាប់ ។
រួចពីនោះមក ព្រះករុណាទ្រង់យកបាច់ផ្កាទៅថ្វាយចំពោះព្រះបរមរូប រួចចាងហ្វាងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរចូលថ្វាយផ្កា និងថ្វាយបង្គំព្រះបរមរូបជាបន្ទាប់ក្រោយព្រះអង្គ ។ តមកទៀត
ក្រុម
បាគូចូលទៅសូត្រប្រសិទ្ធពរថ្វាយព្រះបរមរូប រួចចាងហ្វាងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរថ្វាយព្រះរាជ
កុសលចំពោះព្រះបរមរូបទៀត ដើម្បីសូមព្រះអង្គបានប្រកបដោយព្រះសុភមង្គលគ្រប់យ៉ាងក្នុងបរលោក ។
បាគូចូលទៅសូត្រប្រសិទ្ធពរថ្វាយព្រះបរមរូប រួចចាងហ្វាងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរថ្វាយព្រះរាជ
កុសលចំពោះព្រះបរមរូបទៀត ដើម្បីសូមព្រះអង្គបានប្រកបដោយព្រះសុភមង្គលគ្រប់យ៉ាងក្នុងបរលោក ។
នៅម៉ោង ៩ យប់ ព្រះករុណាទ្រង់យាងមកជួបជុំ និងព្រះរាជវង្សានុវង្ស
ចៅជិតចៅចម ព្រមទាំងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីម្ដងទៀត ដើម្បីធ្វើពិធី “
ប្រជុំបិណ្ឌ” ។ នៅឱកាសនោះ ព្រះខ័ន
ស្ដេចត្រាញ់ទាំង ៤ ក៏ត្រូវអញ្ជើញមកតម្កល់ក្នុងពិធីនោះដែរ ។ សម័យបុរាណ ពេលព្រះរាជា
ណាចក្ររីកធំ ព្រះករុណាទ្រង់ជ្រើសតាំងព្រះរាជវង្សានុវង្ស ១ អង្គ ជាស្ដេចត្រាញ់ ដើម្បី
គ្រប់គ្រងតំបន់ដែលនៅជិតព្រំប្រទល់ ។ កាលណោះ មានស្ដេចត្រាញ់បួន ប្រចាំទិសទាំង ៤ នៃព្រះនគរ ។ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះរាជទាន មកុដ ១ ព្រះខ័ន ១ និងត្រា ១ ដល់ស្ដេចត្រាញ់ទាំងនោះ មួយគ្រឿង ៗ មួយអង្គ ។ ព្រះខ័នទាំងបួនមានសភាពដូចគ្នា នៅលើមុខព្រះខ័នមាន
ឆ្លាក់មន្តអាគមផង ហើយនៅលើដងមានឆ្លាក់រូបសត្វ ៤ បែប ។ សត្វទាំង ៤ បែបនោះ ទំនងជាតំណាងចតុទិសនោះឯង ។ ដោយហេតុថាសម័យមុន ស្ដេចត្រាញ់ទាំង ៤ ត្រូវចូលខ្លួនទៅរាជធានី ដើម្បីគោរពបូជាចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធនៃបុព្វបុរស ទើបព្រះខ័នទាំងបួន ដែល
ជាតំណាងស្ដេចត្រាញ់ ក៏ត្រូវយកមកតម្កល់ ក្នុងរាជពិធីថ្វាយព្រះរាជកុសលនោះដែរ ។
ស្ដេចត្រាញ់ទាំង ៤ ក៏ត្រូវអញ្ជើញមកតម្កល់ក្នុងពិធីនោះដែរ ។ សម័យបុរាណ ពេលព្រះរាជា
ណាចក្ររីកធំ ព្រះករុណាទ្រង់ជ្រើសតាំងព្រះរាជវង្សានុវង្ស ១ អង្គ ជាស្ដេចត្រាញ់ ដើម្បី
គ្រប់គ្រងតំបន់ដែលនៅជិតព្រំប្រទល់ ។ កាលណោះ មានស្ដេចត្រាញ់បួន ប្រចាំទិសទាំង ៤ នៃព្រះនគរ ។ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះរាជទាន មកុដ ១ ព្រះខ័ន ១ និងត្រា ១ ដល់ស្ដេចត្រាញ់ទាំងនោះ មួយគ្រឿង ៗ មួយអង្គ ។ ព្រះខ័នទាំងបួនមានសភាពដូចគ្នា នៅលើមុខព្រះខ័នមាន
ឆ្លាក់មន្តអាគមផង ហើយនៅលើដងមានឆ្លាក់រូបសត្វ ៤ បែប ។ សត្វទាំង ៤ បែបនោះ ទំនងជាតំណាងចតុទិសនោះឯង ។ ដោយហេតុថាសម័យមុន ស្ដេចត្រាញ់ទាំង ៤ ត្រូវចូលខ្លួនទៅរាជធានី ដើម្បីគោរពបូជាចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធនៃបុព្វបុរស ទើបព្រះខ័នទាំងបួន ដែល
ជាតំណាងស្ដេចត្រាញ់ ក៏ត្រូវយកមកតម្កល់ ក្នុងរាជពិធីថ្វាយព្រះរាជកុសលនោះដែរ ។
ក្រៅពីនោះ មានតុពីរទៀតនៅចំពីមុខកន្លែងតម្កល់ព្រះបរមរូប ។
តុមួយមានគ្រឿងប្រដាប់សុទ្ធសឹងមាស គឺជាតង្វាយថ្វាយព្រះបិត្តរ ចំពោះព្រះសពនៃព្រះមហាក្សត្រទ្រង់រាជ្យ ។ តុ ១
ទៀតមានសុទ្ធតែគ្រឿងប្រាក់ ជាតង្វាយសម្រាប់ថ្វាយព្រះបិត្តរ
ចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធនៃព្រះរាជ
វង្សានុវង្ស ។ នៅជិតតុនោះ មានតុតូចមួយទៀត តម្កល់កែវទឹកដូង ។
កាលព្រះករុណាទ្រង់យាងដល់ទីប្រជុំហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះរាជទានភ្លើងទៀនគោលទាំងគូ ដែលដាក់នៅចំពោះព្រះភក្ត្រព្រះបរមរូប ។ បាគូ ៩នាក់ សូត្រថ្វាយជ័យ រួចចាក់ទឹកស័ង្ខលើ
បាតព្រះហស្តព្រះរាជា ហើយថ្វាយស័ង្ខ រួចថ្វាយស្លឹកព្នៅខ្ចី ១ សន្លឹក ដែលព្រះរាជាទ្រង់ទទួលសៀតនៅព្រះកាណ៌ឆ្វេង ដើម្បីសិរីសួស្ដី ។
បន្ទាប់មកទៀត ចាងហ្វាងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ សូត្របួងសួងព្រះបិត្តរ សូមឲ្យលោកទ្រទ្រង់ព្រះ
មហាក្សត្រ និងរាស្ត្រប្រជា ធំ-តូច មាន-ក្រ ដែលរស់នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទាំងមូល ទោះជាជាតិសាសន៍ណាក៏ដោយ សូមឲ្យបានសេចក្ដីសុខចម្រើនទាំងអស់ ។
លុះចប់កិច្ចបួងសួងហើយ ព្រះករុណាទ្រង់យាងថ្វាយបង្គំព្រះបរមរូប រួចទើបទ្រង់យាង
ចាក់ដូងជាក្រោយ ។ តមកទៀត ពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ក៏ចូលម្ដង ៤ នាក់ ៗ ដូចមុនដែរ ។បន្ទាប់មកទៀត ព្រះមហាក្សត្រិយានីយាងចាក់ទឹកដូងតែមួយព្រះអង្គឯង រួចទើបក្រុមក្សត្រី ចៅជិត ចៅចម និងភរិយានាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ចូលចាក់ទឹកដូងម្ដង ៤ នាក់ ៗ ជាលំដាប់ ។ លុះចប់ពិធីចាក់ទឹកដូងហើយ គេនិមន្តព្រះសង្ឃទេសនារឿងពុទ្ធប្រវត្តិ រួចរៀបអភិសេកព្រះពុទ្ធរូបមួយព្រះអង្គនៅក្នុងយប់ជាមួយគ្នានោះ ។
សូមកត់សម្គាល់ថា ពិធីចាក់ទឹកដូង និងពិធីអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប តែងធ្វើនៅព្រះបរមរាជវាំង ២៤ ម៉ោង មុនទំនៀមរាស្ត្រក្នុងព្រះនគរជាដរាប ។
ព្រះសង្ឃសូត្រពុទ្ធាភិសេកទល់ភ្លឺ ។ លុះភ្លឺស្រាង ៗ ហើយ ពួកភ្នាក់ងារយកគ្រឿងផ្ទុកក្នុង
ឈើមួយតូច ដែលមានភាពដូចជាតំណាក់ផែ រួចសែងយកទៅឯងកំពង់ផែ ទៅដល់គេផ្ទេរគ្រឿងទាំងនោះដាក់ទៅក្នុងក្បូនដើមចេក ។ គេយកទូក ១ មកសណ្ដោងអូសរហូតដល់កណ្ដាលទន្លេ ៤ មុខ ទើបលែងក្បូនឲ្យអណ្ដែតទៅតាមខ្សែទឹក បញ្ជូនទាំងវិញ្ញាណក្ខន្ធ ព្រះបិត្តរទៅស្រុកទេសវិញផង ។
លុះត្រឡប់មកវិញ ពួកភ្នាក់ងាររៀបធ្វើពិធីបង្សុកូល និងប្រគេនចង្ហាន់សង្ឃជាការស្រេច ។ ក្នុងពេលជាមួយនឹងព្រះរាជពិធីកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ ក្រុមបាគូក៏ធ្វើពិធីបូជាចំពោះទេវរូបនៃ
ព្រះបញ្ចក្សេត្រដែរ ។ គេធ្វើពិធីអញ្ជើញទេវរូបទាំងនោះឲ្យចេញវស្សាជាមួយផង ។
ទំនៀមរាស្ត្រ
ថ្ងៃខែដាច់ ខែភទ្របទ ជាថ្ងៃសំខាន់ជាងគេក្នុងរដូវបិណ្ឌ គឺជាថ្ងៃ “ ប្រជុំបិណ្ឌ” ឬ“ ភ្ជុំបិណ្ឌ” ។
មុនថ្ងៃភ្ជុំ ជាថ្ងៃភ្ជុំធំ នៅគ្រប់គ្រួសារខ្មែរគេនាំគ្នាធ្វើនំអន្សម នំគម ដើម្បីយកទៅវត្តអារាម ចែកញាតិមិត្តជិតឆ្ងាយ និងសែនជីដូនជីតា ដែលធ្វើមរណកាលទៅហើយនោះ ។ ចំណែក
នៅឯវត្ត គេរៀបចំបោសសំអាតតុបតែងសាលាបុណ្យឲ្យសរម្យតាមរបៀប ព្រោះនៅវេលា
យប់ ១៤ រោចនោះ ព្រះសង្ឃត្រូវនិមន្តស្វាធ្យាយធម៌ និងទេសនាទល់ភ្លឺ ហើយគេមានធ្វើពិធីបង្សុកូល និងអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប។
មានរឿងដំណាលថា កាលនោះព្រះបរមពោធិសត្វទ្រង់មានសេចក្ដីតក់ស្លុតនឹងជរាព្យាធិ និងមរណៈជាពន់ពេក ទ្រង់យាងចាកភេទជាក្សត្រ ដើម្បីទៅស្វែងរកព្រះនិព្វានជាឋានបរម
សុខ ។ ព្រះអង្គទ្រង់ធ្វើទុក្ខកិរិយាអស់រយៈកាល ៦ ឆ្នាំ ទាល់តែមានព្រះកាយស្គាំងស្គម
យ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែក្រោយបន្តិចមក ព្រះអង្គទ្រង់ពិចារណាឃើញថា ការដែលទ្រង់ប្រព្រឹត្តនេះ មិនអាចធ្វើឲ្យសម្រេចមគ្គផលបានទេ ទើបព្រះអង្គចាប់ឆាន់ចង្ហាន់ឡើងវិញ ។ តពីនោះមក ព្រះអង្គក៏ព្រមទទួលចង្ហាន់ដែលនាងសុជាតាបានធ្វើដោយផ្ចិតផ្ចង់អស់ពីចិត្តថ្វាយព្រះអង្គ ។ព្រះអង្គទ្រង់បានសម្រេចព្រះសម្ពោធិញ្ញាណ នៅពេលដែលព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅក្រោមដើមពោធិព្រឹក្សមួយ ប៉ុន្តែមុននឹងទ្រង់បានត្រាស់ដឹង មារាធិរាជដែលជាសត្រូវ តាមព្យាបាទព្រះ
អង្គជាយូរណាស់មកហើយ ហើយដោយសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយនឹងបំបែរព្រះទ័យព្រះអង្គឲ្យចុះអំពីរតនបល្ល័ង្ក ។ ព្រះបរមសាស្ដាទ្រង់អាងដល់នាងគង្ហីងព្រះធរណី ជាកស្សិណ នាងគង្ហីងចងផ្នួងសក់ច្បូតចេញជាទឹក លិចលង់ពលមារបរាជ័យក្នុងពេលនោះហោង ។ ឯទំនៀមធ្វើបុណ្យអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប ជាទំនៀមរំលឹកដល់រឿងពុទ្ធប្រវត្តិ ត្រង់ដែលព្រះអង្គផ្ចាញ់មារាធិរាជនេះឯង ។ ហេតុនេះហើយបានជាក្នុងពិធីពុទ្ធាពិសេក មានក្មេងព្រហ្មចារីអង្គុយបកស្រូវ
ភោជសាលី និងចម្អិនមធុបាយាស ដោយទឹកដូង និងភ្លើងទៀនជាតំណាងនាងសុជាតា ។ ដល់ពេលទៀបភ្លឺ មានយុវជនជាច្រើនរូបតំណាងពលមារ ចូលទៅធ្វើអាការហាក់ជាកំហែងព្រះអង្គ ពេលនោះពួកកុមារីបានព្រាចនូវស្រទាប់ផ្កាឈូក ជាការរំលឹកដល់កាលដែល
នាងគង្ហីងធរណីច្បូតសក់បង្ហូរទឹកឲ្យលិចលង់ពលមារ ។
ពេលភ្លឺស្រាង ៗ ទាយកទាយិកា នាំគ្នាត្រឡប់ទៅកាន់លំនៅរៀង ៗ ខ្លួន ទៅសម្រាកបន្តិច ដើម្បីនឹងត្រឡប់មកកាន់វត្តវិញ នៅពេលថ្ងៃជិតត្រង់ ។ ជិតដល់ពេលហើយ អ្នកស្រុកជើងវត្តនាំគ្នាទូលបាយបិត្តបូរ បាយបិណ្ឌម្ហូបចំណីផ្សេង ៗ ដែលធ្វើដោយផ្ចិតផ្ចង់ទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ ដើម្បីឲ្យបានផលដល់ខ្មោចជីដូនជីតា ដែលគេលែងឲ្យមកជួបជុំក្នុងពេលនោះ ។ នៅស្រុកខ្លះ គេបង្វិលពពិលបំបួសដូនជីមួយផង នៅឱកាសនោះ ។
ពេលព្រលប់ថ្ងៃដដែល អ្នកស្រុកប្រមូលក្រុមញាតិនៅផ្ទះរៀងខ្លួន ដើម្បីសែនជីដូនជីតា ។ គេក្រាលកន្ទេល ១ ដាក់សំពត់សក្រាលពីលើ មានខ្នើយ ១ ផង នៅអមកន្ទេលទាំងសងខាង មានថាសចំអាប បង្អែម បាយបិណ្ឌ និងបាយបិត្តបូរ ។ លុះរៀបចំស្រេចកាលណាមនុស្ស
ចាស់ម្នាក់ក្នុងគ្រួសារអុចធូបទៀន សំបូងសំរូងអញ្ជើញជីដូនជីតា ញាតិមិត្ត ដែលបាន
ធ្វើមរណកាលទៅនោះ ឲ្យអញ្ជើញមកសេពសោយអាហារភោជនដែលគេរៀបជូន និងឲ្យ
សព្ទសាធុការពរដល់កូនចៅញាតិសន្ដានផង ។
ថ្ងៃជាបន្ទាប់មក គឺថ្ងៃ ១ កើតខែអស្សុជ គេក្រោកតាំងពីយប់នាំយកក្បូនដើមចេក ផ្ទុក ដោយស្បៀងអាហារ ស្រូវអង្ករ នំនែកគ្រប់យ៉ាង យកទៅបណ្ដែតឲ្យរសាត់តាមខ្សែទឹកហូរ ហើយនិយាយថា សូមឲ្យជីដូនជីតាអញ្ជើញត្រឡប់ទៅស្រុកដើមវិញចុះ ។
ក្នុងភូមិខ្លះនៅក្បែរក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃដដែលនោះ គេមានធ្វើពិធីសែន ឬថ្វាយព្រះភូមិផង ។ គេរៀបចំកន្ទេលខ្នើយ បាយទឹក និងសំណែនផ្សេង ៗ ដូចជាសែនដូនតាពីល្ងាចដែរ រួចគេអញ្ជើញព្រះភូមិ ព្រះធរណី ឲ្យមកសេពសោយព្រមទាំងសុំឲ្យកើតផល្លានុផលបរិបូរផង ។ ជួនកាល បន្ទាប់ពីការសែនព្រេន និងបួងសួងនោះមក កូនក្មេងដែលនៅចាំក្រោមផ្ទះ នាំគ្នាស្រែកហ៊ោកញ្ជ្រៀវ វាយសសរផ្ទះក្ឌុងក្ឌាំង បណ្ដើរថា “ ឱ ! ព្រះភូមិករ ព្រះធរណី យាងមកឲ្យពរយើងសុខសប្បាយហើយ” រួចនាំគ្នាសើចលាន់យ៉ាងសប្បាយទៅ ។
បន្ទាប់មកទៀត គេយកអំបោះឆៅទៅចងដៃម្ចាស់ផ្ទះប្រុសស្រី ចង់សសរកន្លោង ចងស្នែង
គោក្របី នង្គ័ល និងរនាស់ ។ អំបោះនេះ ជានិមិត្តរូបនៃសម្ព័ន្ធមួយយ៉ាងតឹងរ៉ឹង រវាងភ្ញៀវចូលមកជួបជុំ និងអ្នកផ្ទះ ។ គេយកប្រេងម្សៅទៅលាបស្នែងសត្វពាហនៈទាំងនោះ ហើយសុំ
ខមាទោស កុំឲ្យមានកម្មពៀរ ដោយបានប្រើ និងវាយដំសត្វនោះក្នុងការធ្វើស្រែចំការ ។ រួច
អ្នកស្រែចំការ នាំគ្នាយកច្រមទៅដោតមួយ ៗ គ្រប់ទិស ។ ច្រមនោះធ្វើអំពីដើមឫស្សីមួយកំណាត់ គេច្រៀកចុងម្ខាងជាបន្ទះស្ដើង ៗ ហើយយកវល្លិ៍ក្រងឲ្យមានរាងរីកចុង រួមគល់ ដូចជីវឡាវ មានដាក់បាយ នំ ចំណី និងចងស្លាបមាន់ខ្មៅ ១ នៅមាត់ច្រមនោះផង ។ អ្នកស្រែយកច្រមនោះទៅដោតនៅទិសឦសានស្រែ ហើយថយមកអង្គុយបួងសួងមួយសន្ទុះ សុំឲ្យធ្វើស្រែបានផលច្រើន ។ នៅកន្លែងខ្លះទៀត គេយកបាយបិណ្ឌទៅចោលក្នុងស្រែដើម្បីឲ្យបានផលច្រើន ៕
វង្សានុវង្ស ។ នៅជិតតុនោះ មានតុតូចមួយទៀត តម្កល់កែវទឹកដូង ។
កាលព្រះករុណាទ្រង់យាងដល់ទីប្រជុំហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះរាជទានភ្លើងទៀនគោលទាំងគូ ដែលដាក់នៅចំពោះព្រះភក្ត្រព្រះបរមរូប ។ បាគូ ៩នាក់ សូត្រថ្វាយជ័យ រួចចាក់ទឹកស័ង្ខលើ
បាតព្រះហស្តព្រះរាជា ហើយថ្វាយស័ង្ខ រួចថ្វាយស្លឹកព្នៅខ្ចី ១ សន្លឹក ដែលព្រះរាជាទ្រង់ទទួលសៀតនៅព្រះកាណ៌ឆ្វេង ដើម្បីសិរីសួស្ដី ។
បន្ទាប់មកទៀត ចាងហ្វាងក្រុមព្រះរាជមន្ទីរ សូត្របួងសួងព្រះបិត្តរ សូមឲ្យលោកទ្រទ្រង់ព្រះ
មហាក្សត្រ និងរាស្ត្រប្រជា ធំ-តូច មាន-ក្រ ដែលរស់នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទាំងមូល ទោះជាជាតិសាសន៍ណាក៏ដោយ សូមឲ្យបានសេចក្ដីសុខចម្រើនទាំងអស់ ។
លុះចប់កិច្ចបួងសួងហើយ ព្រះករុណាទ្រង់យាងថ្វាយបង្គំព្រះបរមរូប រួចទើបទ្រង់យាង
ចាក់ដូងជាក្រោយ ។ តមកទៀត ពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ក៏ចូលម្ដង ៤ នាក់ ៗ ដូចមុនដែរ ។បន្ទាប់មកទៀត ព្រះមហាក្សត្រិយានីយាងចាក់ទឹកដូងតែមួយព្រះអង្គឯង រួចទើបក្រុមក្សត្រី ចៅជិត ចៅចម និងភរិយានាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ចូលចាក់ទឹកដូងម្ដង ៤ នាក់ ៗ ជាលំដាប់ ។ លុះចប់ពិធីចាក់ទឹកដូងហើយ គេនិមន្តព្រះសង្ឃទេសនារឿងពុទ្ធប្រវត្តិ រួចរៀបអភិសេកព្រះពុទ្ធរូបមួយព្រះអង្គនៅក្នុងយប់ជាមួយគ្នានោះ ។
សូមកត់សម្គាល់ថា ពិធីចាក់ទឹកដូង និងពិធីអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប តែងធ្វើនៅព្រះបរមរាជវាំង ២៤ ម៉ោង មុនទំនៀមរាស្ត្រក្នុងព្រះនគរជាដរាប ។
ព្រះសង្ឃសូត្រពុទ្ធាភិសេកទល់ភ្លឺ ។ លុះភ្លឺស្រាង ៗ ហើយ ពួកភ្នាក់ងារយកគ្រឿងផ្ទុកក្នុង
ឈើមួយតូច ដែលមានភាពដូចជាតំណាក់ផែ រួចសែងយកទៅឯងកំពង់ផែ ទៅដល់គេផ្ទេរគ្រឿងទាំងនោះដាក់ទៅក្នុងក្បូនដើមចេក ។ គេយកទូក ១ មកសណ្ដោងអូសរហូតដល់កណ្ដាលទន្លេ ៤ មុខ ទើបលែងក្បូនឲ្យអណ្ដែតទៅតាមខ្សែទឹក បញ្ជូនទាំងវិញ្ញាណក្ខន្ធ ព្រះបិត្តរទៅស្រុកទេសវិញផង ។
លុះត្រឡប់មកវិញ ពួកភ្នាក់ងាររៀបធ្វើពិធីបង្សុកូល និងប្រគេនចង្ហាន់សង្ឃជាការស្រេច ។ ក្នុងពេលជាមួយនឹងព្រះរាជពិធីកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ ក្រុមបាគូក៏ធ្វើពិធីបូជាចំពោះទេវរូបនៃ
ព្រះបញ្ចក្សេត្រដែរ ។ គេធ្វើពិធីអញ្ជើញទេវរូបទាំងនោះឲ្យចេញវស្សាជាមួយផង ។
ថ្ងៃខែដាច់ ខែភទ្របទ ជាថ្ងៃសំខាន់ជាងគេក្នុងរដូវបិណ្ឌ គឺជាថ្ងៃ “ ប្រជុំបិណ្ឌ” ឬ“ ភ្ជុំបិណ្ឌ” ។
មុនថ្ងៃភ្ជុំ ជាថ្ងៃភ្ជុំធំ នៅគ្រប់គ្រួសារខ្មែរគេនាំគ្នាធ្វើនំអន្សម នំគម ដើម្បីយកទៅវត្តអារាម ចែកញាតិមិត្តជិតឆ្ងាយ និងសែនជីដូនជីតា ដែលធ្វើមរណកាលទៅហើយនោះ ។ ចំណែក
នៅឯវត្ត គេរៀបចំបោសសំអាតតុបតែងសាលាបុណ្យឲ្យសរម្យតាមរបៀប ព្រោះនៅវេលា
យប់ ១៤ រោចនោះ ព្រះសង្ឃត្រូវនិមន្តស្វាធ្យាយធម៌ និងទេសនាទល់ភ្លឺ ហើយគេមានធ្វើពិធីបង្សុកូល និងអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប។
មានរឿងដំណាលថា កាលនោះព្រះបរមពោធិសត្វទ្រង់មានសេចក្ដីតក់ស្លុតនឹងជរាព្យាធិ និងមរណៈជាពន់ពេក ទ្រង់យាងចាកភេទជាក្សត្រ ដើម្បីទៅស្វែងរកព្រះនិព្វានជាឋានបរម
សុខ ។ ព្រះអង្គទ្រង់ធ្វើទុក្ខកិរិយាអស់រយៈកាល ៦ ឆ្នាំ ទាល់តែមានព្រះកាយស្គាំងស្គម
យ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែក្រោយបន្តិចមក ព្រះអង្គទ្រង់ពិចារណាឃើញថា ការដែលទ្រង់ប្រព្រឹត្តនេះ មិនអាចធ្វើឲ្យសម្រេចមគ្គផលបានទេ ទើបព្រះអង្គចាប់ឆាន់ចង្ហាន់ឡើងវិញ ។ តពីនោះមក ព្រះអង្គក៏ព្រមទទួលចង្ហាន់ដែលនាងសុជាតាបានធ្វើដោយផ្ចិតផ្ចង់អស់ពីចិត្តថ្វាយព្រះអង្គ ។ព្រះអង្គទ្រង់បានសម្រេចព្រះសម្ពោធិញ្ញាណ នៅពេលដែលព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅក្រោមដើមពោធិព្រឹក្សមួយ ប៉ុន្តែមុននឹងទ្រង់បានត្រាស់ដឹង មារាធិរាជដែលជាសត្រូវ តាមព្យាបាទព្រះ
អង្គជាយូរណាស់មកហើយ ហើយដោយសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយនឹងបំបែរព្រះទ័យព្រះអង្គឲ្យចុះអំពីរតនបល្ល័ង្ក ។ ព្រះបរមសាស្ដាទ្រង់អាងដល់នាងគង្ហីងព្រះធរណី ជាកស្សិណ នាងគង្ហីងចងផ្នួងសក់ច្បូតចេញជាទឹក លិចលង់ពលមារបរាជ័យក្នុងពេលនោះហោង ។ ឯទំនៀមធ្វើបុណ្យអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប ជាទំនៀមរំលឹកដល់រឿងពុទ្ធប្រវត្តិ ត្រង់ដែលព្រះអង្គផ្ចាញ់មារាធិរាជនេះឯង ។ ហេតុនេះហើយបានជាក្នុងពិធីពុទ្ធាពិសេក មានក្មេងព្រហ្មចារីអង្គុយបកស្រូវ
ភោជសាលី និងចម្អិនមធុបាយាស ដោយទឹកដូង និងភ្លើងទៀនជាតំណាងនាងសុជាតា ។ ដល់ពេលទៀបភ្លឺ មានយុវជនជាច្រើនរូបតំណាងពលមារ ចូលទៅធ្វើអាការហាក់ជាកំហែងព្រះអង្គ ពេលនោះពួកកុមារីបានព្រាចនូវស្រទាប់ផ្កាឈូក ជាការរំលឹកដល់កាលដែល
នាងគង្ហីងធរណីច្បូតសក់បង្ហូរទឹកឲ្យលិចលង់ពលមារ ។
ពេលភ្លឺស្រាង ៗ ទាយកទាយិកា នាំគ្នាត្រឡប់ទៅកាន់លំនៅរៀង ៗ ខ្លួន ទៅសម្រាកបន្តិច ដើម្បីនឹងត្រឡប់មកកាន់វត្តវិញ នៅពេលថ្ងៃជិតត្រង់ ។ ជិតដល់ពេលហើយ អ្នកស្រុកជើងវត្តនាំគ្នាទូលបាយបិត្តបូរ បាយបិណ្ឌម្ហូបចំណីផ្សេង ៗ ដែលធ្វើដោយផ្ចិតផ្ចង់ទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ ដើម្បីឲ្យបានផលដល់ខ្មោចជីដូនជីតា ដែលគេលែងឲ្យមកជួបជុំក្នុងពេលនោះ ។ នៅស្រុកខ្លះ គេបង្វិលពពិលបំបួសដូនជីមួយផង នៅឱកាសនោះ ។
ពេលព្រលប់ថ្ងៃដដែល អ្នកស្រុកប្រមូលក្រុមញាតិនៅផ្ទះរៀងខ្លួន ដើម្បីសែនជីដូនជីតា ។ គេក្រាលកន្ទេល ១ ដាក់សំពត់សក្រាលពីលើ មានខ្នើយ ១ ផង នៅអមកន្ទេលទាំងសងខាង មានថាសចំអាប បង្អែម បាយបិណ្ឌ និងបាយបិត្តបូរ ។ លុះរៀបចំស្រេចកាលណាមនុស្ស
ចាស់ម្នាក់ក្នុងគ្រួសារអុចធូបទៀន សំបូងសំរូងអញ្ជើញជីដូនជីតា ញាតិមិត្ត ដែលបាន
ធ្វើមរណកាលទៅនោះ ឲ្យអញ្ជើញមកសេពសោយអាហារភោជនដែលគេរៀបជូន និងឲ្យ
សព្ទសាធុការពរដល់កូនចៅញាតិសន្ដានផង ។
ថ្ងៃជាបន្ទាប់មក គឺថ្ងៃ ១ កើតខែអស្សុជ គេក្រោកតាំងពីយប់នាំយកក្បូនដើមចេក ផ្ទុក ដោយស្បៀងអាហារ ស្រូវអង្ករ នំនែកគ្រប់យ៉ាង យកទៅបណ្ដែតឲ្យរសាត់តាមខ្សែទឹកហូរ ហើយនិយាយថា សូមឲ្យជីដូនជីតាអញ្ជើញត្រឡប់ទៅស្រុកដើមវិញចុះ ។
ក្នុងភូមិខ្លះនៅក្បែរក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃដដែលនោះ គេមានធ្វើពិធីសែន ឬថ្វាយព្រះភូមិផង ។ គេរៀបចំកន្ទេលខ្នើយ បាយទឹក និងសំណែនផ្សេង ៗ ដូចជាសែនដូនតាពីល្ងាចដែរ រួចគេអញ្ជើញព្រះភូមិ ព្រះធរណី ឲ្យមកសេពសោយព្រមទាំងសុំឲ្យកើតផល្លានុផលបរិបូរផង ។ ជួនកាល បន្ទាប់ពីការសែនព្រេន និងបួងសួងនោះមក កូនក្មេងដែលនៅចាំក្រោមផ្ទះ នាំគ្នាស្រែកហ៊ោកញ្ជ្រៀវ វាយសសរផ្ទះក្ឌុងក្ឌាំង បណ្ដើរថា “ ឱ ! ព្រះភូមិករ ព្រះធរណី យាងមកឲ្យពរយើងសុខសប្បាយហើយ” រួចនាំគ្នាសើចលាន់យ៉ាងសប្បាយទៅ ។
បន្ទាប់មកទៀត គេយកអំបោះឆៅទៅចងដៃម្ចាស់ផ្ទះប្រុសស្រី ចង់សសរកន្លោង ចងស្នែង
គោក្របី នង្គ័ល និងរនាស់ ។ អំបោះនេះ ជានិមិត្តរូបនៃសម្ព័ន្ធមួយយ៉ាងតឹងរ៉ឹង រវាងភ្ញៀវចូលមកជួបជុំ និងអ្នកផ្ទះ ។ គេយកប្រេងម្សៅទៅលាបស្នែងសត្វពាហនៈទាំងនោះ ហើយសុំ
ខមាទោស កុំឲ្យមានកម្មពៀរ ដោយបានប្រើ និងវាយដំសត្វនោះក្នុងការធ្វើស្រែចំការ ។ រួច
អ្នកស្រែចំការ នាំគ្នាយកច្រមទៅដោតមួយ ៗ គ្រប់ទិស ។ ច្រមនោះធ្វើអំពីដើមឫស្សីមួយកំណាត់ គេច្រៀកចុងម្ខាងជាបន្ទះស្ដើង ៗ ហើយយកវល្លិ៍ក្រងឲ្យមានរាងរីកចុង រួមគល់ ដូចជីវឡាវ មានដាក់បាយ នំ ចំណី និងចងស្លាបមាន់ខ្មៅ ១ នៅមាត់ច្រមនោះផង ។ អ្នកស្រែយកច្រមនោះទៅដោតនៅទិសឦសានស្រែ ហើយថយមកអង្គុយបួងសួងមួយសន្ទុះ សុំឲ្យធ្វើស្រែបានផលច្រើន ។ នៅកន្លែងខ្លះទៀត គេយកបាយបិណ្ឌទៅចោលក្នុងស្រែដើម្បីឲ្យបានផលច្រើន ៕
