ខេត្តកំពត គឺជាខេត្តមួយស្ថិតនៅប៉ែកខាងត្បូងនៃប្រទេសកម្ពុជា
មានចម្ងាយ 148 គ.ម. ពីរាជធានីភ្នំពេញ
មានព្រំប្រទល់ខាងជើងទល់នឹងស្រុកបរសេដ្ឋ នៃខេត្ត កំពង់ស្ពឺ
ខាងកើតជាប់នឹងស្រុកត្រាំកក់ និងស្រុកគីរីវង់ នៃខេត្តតាកែវ ខេត្តកែប និងខេត្តគៀនយ៉ាង នៃប្រទេសវៀតណាម ខាងត្បូងជាប់នឹងឈូងសមុទ្រថៃ មានខ្សែឆ្នេរដ៏វែងប្រហែល
45គីឡូម៉ែត្រ ខាងលិចជាប់នឹងស្រុកកំពង់សិលា នៃខេត្ត កោះកុង និងស្រុកព្រៃនប់ នៃខេត្តព្រះសីហនុ
។ ខេត្តកំពតមានក្រុងមួយឈ្មោះ ក្រុងកំពត ។
ក្រុងកំពត គឺជាក្រុងមួយនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសកម្ពុជា
និងជាទីប្រជុំជននៃខេត្ត កំពត ។ វាស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយព្រែកទឹកឈូ
នាភាគខាងត្បូងនៃជួរភ្នំដំរី និង ប្រហែល 5គីឡូម៉ែត្រ (3 ម៉ាយ) ពីឈូងសមុទ្រថៃ ។ កំពត
ជាក្រុងនៃមណ្ឌល និវាសនដ្ឋាន កាលនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាណានិគមបារាំង និងជាកំពង់ផែ សមុទ្រដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីការបាត់បង់ដីសណ្ដទន្លេ មេគង្គ
និងមុនពេលបង្កើតក្រុងព្រះសីហនុ។ ចំណុចកណ្ដាលរបស់វា
មិនដូចក្រុង តាមខេត្តភាគច្រើននៅកម្ពុជា ដែលមានស្ថាបត្យកម្មសម័យអាណានិគមបារាំង
នាសតវត្សទី 19 ។ តំបន់
និងទីក្រុង ល្បីអំពីម្រេចដែលមានគុណភាពខ្ពស់ ហើយ បាននាំចេញទូទាំងពិភពលោក។
គេក៏ល្បីផងដែរអំពីទឹកត្រី និងផ្លែធូរេន ។
ឆ្នាំ 1889 របាយការណ៍ជំរឿនរបស់អាណានិគមបារាំងអំពីសហគមន៍ពហុជាតិពន្ធុ
បានបង្ហាញថា ក្រុងកំពតមាន " ខ្មែរ " នៅតាមមាត់ព្រែក និង "ចិន " នៅច្រាំងខាង ស្តាំនៃព្រែក។
នៅជិតនោះក៏មានភូមិ " វៀតណាម "
ដែលហៅថាទៀនថាញ់
និង ភូមិវៀតណាមមួយទៀតនៅលើកោះ ត្រើយកោះ ។ ជនជាតិម៉ាឡេ ក៏មានវត្តមាន នៅលើកោះ
ត្រើយកោះ ដែរ។
ជាលទ្ធផលនៃការកំណត់ព្រំប្រទល់ប្រទេស កម្ពុជាក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ អាណានិគមបារាំង នៅអំឡុងសតវត្សទី19ខេត្តកំពតបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋ បាលថ្នាក់តំបន់
ដែលមាន កំពត កំពង់សោម ទ្រាំង
និងគងពិសី ។
សម្បូរទៅដោយដីដាំដំណាំ
និងមានធនធានធម្មជាតិច្រើន ។ ខេត្តកំពតមាន សំណង់ប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើន ដូចជា ផ្ទះ ផ្សារលក់ទំនិញ
រោងភាពយន្ត មន្ទីរពេទ្យ ជាដើម ។ ទាំងនេះសុទ្ធសឹងជាភស្ដុតាង បង្ហាញឱ្យឃើញពីការចាប់អារម្មណ៍របស់ ពួកបារាំងទៅលើទឹកដីខេត្តមួយនេះ
។
ខេត្តកំពតសំបូរភ្នំ ដែលមានទេសភាពស្រស់ស្អាតខៀវស្រងាត់ ។
ភ្នំទាំងនោះ រួមមាន ភ្នំម្រោមភ្នំសែនហាន ភ្នំត្រែល ភ្នំត្នោត ភ្នំបូកគោ ភ្នំទូកមាស ភ្នំកំចាយ ភ្នំទទុង។ល។
ភ្នំបូកគោ ជាទីចាប់អារម្មណ៍របស់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ
និងអន្តរជាតិគ្រប់ៗរូប។ នៅលើភ្នំនោះ មាន កាស៊ីណូ និងមានកន្លែងកម្សាន្តជាច្រើន ដូចជា វាលស្រែ មួយរយ ទឹកធ្លាក់ អាចមើលទេសភាពមកខាងក្រោមយ៉ាងស្រស់ស្អាត
អាចចាប់ ពពកបាន ។ល។
ខេត្តកំពតមានប្រជាជនចំនួន 627.884 នាក់ក្នុងឆ្នាំ 2010 និងមានក្រុងចំនួន 1
ស្រុកចំនួន 7 ចែកចេញជា 93
ឃុំដោយមានភូមិសរុប 488 ។
កូត
|
ស្រុក/ក្រុង
|
ផ្ទៃដី/ហ.ត
|
ឃុំ/សង្កាត់
|
ភូមិ
|
0701
|
អង្គរជ័យ
|
22 237
|
11
|
79
|
0702
|
បន្ទាយមាស
|
40 106
|
15
|
88
|
0703
|
ឈូក
|
126 248
|
15
|
80
|
0704
|
ជុំគីរី
|
31 557
|
7
|
37
|
0705
|
ដងទង់
|
34 5០០
|
10
|
54
|
0706
|
កំពង់ត្រាច
|
35 300
|
14
|
69
|
0707
|
ទឹកឈូ
|
151 400
|
16
|
66
|
0708
|
កំពត
|
5 400
|
5
|
15
|
8
|
446 748
|
93
|
488
|
ខ្មែរយើងបានសរសេរ និងអានពាក្យប្រជុំជន កំពត
ថា គុម្ពោត ឬ កំពោត ដែលពាក្យនេះ
បានក្លាយទៅជាឈ្មោះខេត្ត ហើយឈ្មោះនេះត្រូវបានគេហៅដោយ សំដៅទៅលើភូមិមួយដែលអ្នកស្រុកស្គាល់ពីយូរលង់មកហើយ
ស្ថិតនៅព្រែកកំពត ដែលមានប្រភពមកពីភ្នំដំរី ។ ជាទីប្រជុំជនចិនរស់នៅ ហៅភូមិព្រៃស្តុក (
ម្តុំអណ្ដូង ខ្មែរ ) នៅខាងលើដៃព្រែកកំពតបន្តិច។
ក្នុងនោះ តាមសម្ដីអ្នកខ្លះតំណាលថា
មានស្ត្រីអ្នកមានធនធានចតុស្តម្ភម្នាក់ឈ្មោះ នាង ពត ដែលបានរស់នៅទីនោះ ជាអ្នកមានឥទ្ធិពល
និងទទួលការលើកតម្កើង យ៉ាងខ្លាំងពីអ្នកស្រុកភូមិផងរបងជាមួយ
ដោយសារភោគទ្រព្យមហាសាលរបស់ នាង ហើយអ្នកស្រុកបានប្រមូលផ្តុំគ្នាមករស់នៅជុំវិញស្ត្រីនោះ
តាមបែបសាជីវកម្ម គឺរបៀបជាក្រុមមួយ ។ តំណក្រោយមក ពាក្យថា " ក្រុម "
នេះក្លាយមកជាពាក្យ " កុម " ដូចនេះនៅជាប់ភូមិឋាននៃក្រុមរបស់នាង ពត
មានឈ្មោះជាបន្តបន្ទាប់ថា ក្រុមនាងពត រួចក្រុមពត។
ងាកមករឿងនិទានមួយប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ បានតំណាលពីស្ដេចព្រះរាម នាសម័យបែកបាក់លង្វែក
ដែលបានរត់គេចចេញពីការបះបោរក្នុងរាជវាំង ហើយ ភៀសព្រះកាយមកគង់នៅជាមួយមហេសីម្នាក់ រួមទាំងពួកអាមាត្យស្មោះត្រង់មួយ ចំនួន ។ បន្ទាប់មកទៀត
មហេសីដែលមាននាមថា អ្នកម្នាងពត មានជំងឺ រួចក៏ស្លាប់ នៅទីនោះ ក្រោយមកដើម្បីជាអនុស្សាវរីយ៍យូរលង់តទៅចំពោះស្ត្រីដែលព្រះអង្គ សព្វព្រះទ័យជាងគេជាពិសេស ព្រះអង្គក៏ប្រទានឈ្មោះកន្លែងនោះថា កំពត ។
លើសពីនេះ ពាក្យ កំពត
ក៏នៅមានការពន្យល់ពីរបៀបផ្សេងគ្នាទៀតផងដែរ ៖
ទី១ តាមសម្ដីអ្នកចេះដឹងមួយចំនួនបានអះអាងថា ឈ្មោះ កំពត
បានមកពីផែន សិលាចារឹកមួយផ្ទាំងដែលគេប្រទះឃើញក្នុងខ្ទមស្លឹកមួយ
ដែលគេបោះបង់ចោល ស្ថិតនៅក្រោយភូមិ ហើយផែនថ្មនោះមានកម្ពស់៣០សង់ទីម៉ែត្រ
ដោយមានអមពី ចំហៀងនូវផ្ទាំងសិលាតូចៗ២ទៀត ។ អ្នកស្រុកឲ្យឈ្មោះផ្ទាំងសិលាចារឹកនោះថា កំពត
ហើយក្លាយជាវត្ថុសក្ការបូជា។
ទី២
នៅខាងត្បូងបឹងកំពត គេបានប្រទះឃើញសិលាចារឹកមួយផ្ទាំងទៀតដែលមាន ទំហំធំ
ហើយមានសណ្ឋានរូបរាងដូចត្រីក្រពត ស្ថិតក្នុងព្រៃគុម្ពោតមួយ។ ប៉ុន្តែកន្លែង នោះនៅជ្រៅពោរពេញទៅដោយវាលភក់
ព្រមទាំងទឹកជំនន់លិចពិបាកចូលទៅ ដល់ ។ ដូចនេះតំណតក្រោយមកពាក្យក្រពត
ក៏ក្លាយទៅជាកំពត ។
ទី៣
តាមឯកសាររបស់លោក ឌឿ វ៉ាន់ បានសរសេរជូនមកក្រុមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៅថ្ងៃទី22 ខែសីហា ឆ្នាំ1953ថា ក្រុងកំពតពីដើមដុះសុទ្ធតែកូនស្មាច់ កូនផ្អាវនៅតាម មាត់សមុទ្រដែលសម្រាប់ឲ្យអ្នកជំនួញចតទូក
និងសំពៅ ។ តក្រោយមកទៀត មាន ចិន យួន ចាម ខ្មែរទៅសង់ខ្ទមនៅជា
កំប៉ូតៗទទឹងថ្ងៃនៅតាមបណ្ដោយមាត់ព្រែក កំពង់បាយ ភ្ជាប់ទៅកោះធំ ដើម្បីរកស៊ីលក់ដូរ ។ កន្លែងដែលចាម
ចិន ខ្មែរ យួន សង់ខ្ទមរស់នៅ គេសង្កេតឃើញមានផ្ទះជាកំប៉េតកំប៉ូត ទើបគេសន្មតហៅថា " ភូមិកំប៉ូត " ។
លុះក្រោយមកទៀត ពេលមានផ្ទះទៅហើយ អ្នកលក់ដូរធ្វើតៀមលក់ បាយសម្រាប់ឈ្មួញអម្រែក ចិន យួន
ចាម ជ្វា និងពួកឈ្មួញដែលចតទូក ឬអ្នក ធ្វើដំណើរឈប់ ដើម្បីបរិភោគបាយនៅកន្លែងនោះ ។ ក្រោយមក
អ្នកដំណើរឲ្យ ឈ្មោះទីនោះថា " ផ្សារកំប៉ូត
" ឬភូមិកំប៉ូត ថា " ផ្សារកំពង់បាយ " ។
នាមបញ្ញត្តិ ទាំងពីរនោះប្រើច្របូកច្របល់គ្នា ខ្លះហៅថា ផ្សារកំប៉ូត
ខ្លះទៀតហៅថា ផ្សារកំពង់ បាយ តែសព្វថ្ងៃគេហៅថា ខេត្តកំពត
។
ទី៤
តាមលោកម៉ាដ្រូល (Madrolle) បានអះអាងថា
កំពត ប្រហែលមកពីពាក្យកម្ពុជា គេអាចសរសេរទៅជាកម្ពុជារដ្ឋ
ដល់គេកាត់រដ្ឋចេញទៅនៅសល់តែកម្ពុជា ។ នៅ ពេលដែលក្រុងកំពត កកើតមានឈ្មួញជនជាតិសៀមធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រមក ឈប់អាស្រ័យបាយនៅត្រង់កន្លែងនោះ
ហើយដោយភាសាសៀម ពាក្យថា កម្ពុជា
អានថា " កម្ពុត " ដល់យូរៗទៅដោយធ្វេសប្រហែសបាត់ស្រៈអ៊ុ (ុ) នៅសល់តែ " កំពត " ។
ទី៥
តាមការពន្យល់មួយបែបផ្សេងទៀត គឺពាក្យ កំពត បានចេញពីពាក្យថា កម្ពុជា ដែលមានសំឡេង " កំៗ " ដូចគ្នា
ដែលជាឈ្មោះដើមមកនៃប្រទេសកម្ពុជា ។
ខេត្តកំពតបានក្លាយជាទីតាំងដ៏ល្បីល្បាញយ៉ាងឆាប់រហ័ស សម្រាប់អ្នកទេសចរណ៍ ជាតិ និងអន្តរជាតិ ។ មានចំណុចទាក់ទាញ
និងគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ជាច្រើនសម្រាប់ បំពេញចិត្តរបស់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងឡាយ ។ ទីនោះ គឺជាកូនក្រុងតាមមាត់ព្រែក មួយ ដោយច្នៃម៉ូដឡើងតាមបែបស្ថាបត្យកម្មបារាំងជាមួយនឹងរបាំងភ្នំខែមជ័យនៅពី ក្រោយ
គឺជាទេសភាពមួយកម្រនឹងរកបាន ។ កំពតគឺជាខេត្តមួយនៃប្រទេសកម្ពុជា ដែលល្បីល្បាញបំផុត
ក្នុងការរួមបញ្ចូលគ្នាជាមួយនឹងការរៀបចំដ៏គួរឲ្យស្ញប់ស្ញែង ដ៏គួរឲ្យកោតសរសើរនៃអតីតទីក្រុងអាណានិគម
នូវទេសភាពដ៏គួរឲ្យទាក់ទាញ ហើយនិងភាពងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរជុំវិញទីក្រុង ទីក្រុងដែលមានទន្លេ លំហែកាយ កោះ ឆ្នេរខ្សាច់ ភ្នំ និងទីតាំងសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវមានគុហា
និងអារាម ទាំងឡាយ ។ កំពត
គឺជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ដំណើរកម្សាន្តឡើងភ្នំដំរី
និងបូកគោ ។
មានស្ថានីយ៍វប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្តចំនួន 4 កន្លែង គឺ ស្ថានីយ៍ភ្នំបូកគោ ប្រាសាទ រូងភ្នំ ( ភ្នំឈ្នាក )ជិតក្រុងកំពត សួនសត្វកំពត
ភ្នំសោសែន ។
វត្តអារាម មាន វត្តកន្សោមអក វត្តកែវមុនីវន វត្តកោលិវង្ស វត្តកោះព្រះចៅ វត្តកោះវាំង វត្តកំពង់ត្រាច វត្តកំពត វត្តក្រាំងដូង វត្តក្រាំងទឹក វត្តខ្វែងទាវ វត្តគាថាវង្ស វត្តគិរីបុប្ផាចំការល្ង វត្តគិរីបុប្ផារំពើន វត្តគិរីសីលា វត្តគីរីសែនជ័យ
វត្តចក្រីទីង វត្តចរិយាវង្ស វត្តជុំគ្រៀល វត្តដួងកែវ ហៅ វត្តរកា វត្តដំណាក់ ត្រយឹង វត្តត្នោត វត្តត្រពាំងសាលា វត្តទុងលាង វត្តបន្ទាយមាស វត្តបរិវាសវត្តបាក់នឹម វត្តប្រជាសង្គមភ្នំក្រពើ វត្តប្រាង្គសុវណ្ណ វត្តប្រាង្ស៉ីរតនារាម ហៅ
វត្តស្ទឹង វត្តប្រាសាទ វត្តពញាអង្គរ វត្តពោធិ វត្តពោធិ៍ធំភ្នំល្ងៀង វត្តពោធិ៍សេរីជួច វត្តព្រៃក្រឡា វត្តព្រៃត្រសក់ វត្តព្រៃទន្លេ វត្តព្រៃបន្ទាំ វត្តព្រៃរោងវត្តភ្នំកូនឆ្កែ វត្តភ្នំដូនបុណ្យ វត្តភ្នំទទុង វត្តយសសុវណ្ណអូរជុំព្រៃទន្លេ វត្តរតនសាគរ វត្តលំទំពូង វត្តវាលពួច វត្តសច្ចៈ វត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ វត្តសុវណ្ណបុទុម វត្ត សុវណ្ណសាគរ វត្តសូរិយាវង្ស វត្តសែនពន្លួង វត្តសំព័រ វត្តសំពៅប្រាំ វត្ត សំរោង វត្តស្នំប្រាំពីរ វត្តស្រែកាន វត្តអូរស្លែង វត្តអង្គកែវ វត្តអង្គក្តីចាស់ វត្តអង្គចំប៉ី វត្តអង្គជ្រៃ វត្តអង្គធាយ វត្តអង្គព្រៃស្វាយ វត្តអង្គរំចេក វត្តអង្គ សុរភី វត្តអង្គស្វាយ វត្តអង្គអណ្តែត វត្តស្រែជា វត្តម្រោម វត្តភ្នំឆ្មារ វត្តឈើទាល វត្តច្រាប។
