ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិវត្ថា ឬសុីវត្ថា ទ្រង់ប្រសូត្រនៅឆ្នាំ១៨៤១ និងចូលទិវង្គតនៅឆ្នាំ១៨៩១។ គឺជាព្រះអង្គម្ចាស់នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ព្រះរាជនត្តា (ចៅប្រុស)ព្រះករុណាអង្គអេង(១៧៧២-១៧៩៦) និងត្រូវជាបុត្រាពៅរបស់ព្រះករុណា អង្គ ដួង បន្ទាប់ពីព្រះជេដ្ឋារបស់ទ្រង់ពីរអង្គទៀត គឺព្រះបាទព្រះនរោត្តម និងព្រះបាទសុីសុវត្ថិ ។ ក្រោយពីទទួលដំណឹងថា ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម ត្រូវឡើងគ្រងរាជ្យបន្តពីព្រះបាទអង្គដួង ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ដាមិនសប្បាយព្រះ ទ័យឡើយ។ ព្រះអង្គជាអ្នកប្រជែងដណ្តើមរាជបល្ល័ង្ក ដោយបានចំណាយពេលពេញមួយជីវិតប្រយុទ្ធនឹងព្រះបាទនរោត្តម ជាបងប្អូនរបស់ព្រះអង្គ ដើម្បីឡើងសោយរាជ្យ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ធ្លាប់ទៅចាក់រុកមហាក្សត្រថៃ ណាំង ក្លាវ កុំឲ្យប្រគល់ព្រះខាន់រាជ្យមកព្រះបាទនរោត្តម ហើយថែមទាំងទូលស្តេចសៀមទៀតថា ព្រះបាទនរោត្តមក្បត់សៀម រត់ទៅពឹងពាក់បារាំង។ ស្តេចសៀម ដែលធ្លាប់តែក្អេងក្អាងមានតែខ្លួន និងយួន ពេលទទួលដំណឹង ថាព្រះបាទនរោត្តមក្បត់ ក៏តាំងខ្ញាល់ភ្លាម ហើយព្យាយាមផ្អឹបទុកព្រះខាន់រាជ្យ មិនប្រគល់ត្រលប់មកកម្ពុជាវិញ ធ្វើឲ្យព្រះបាទនរោត្តមមិនអាចរាជាពិសេកឡើងគ្រងរាជ្យបានអស់ពេលយ៉ាងយូរ រហូតមានកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ផ្សេងមួយទៀត ទើបស្តេចសៀមយល់ព្រម។ . នៅពេលព្រះបាទនរោត្តមរាជាពិសេកឡើងគ្រងរាជ្យ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា ក៏បានកែនទ័ពចូលមកអុកឡុកគ្រប់កន្លែង ធ្វើឲ្យប្រទេសជួបរឿង អសន្តិសុខ អសន្តិភាព។ ទោះជាយ៉ាងណា ព្រះបាទនរោត្តម ដែលទើបតែមានព្រះជន្មជាង២០វស្សា នៅតែឈ្វេងយល់ថា ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថាជាព្រះអានុជ។ ព្រះអង្គហាក់មិនប្រកាន់ទោសពៃអ្វីឡើយ ហើយព្រះអង្គបានបញ្ជូនសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ្យ នឹល ទៀង ឲ្យទៅបញ្ចុះបញ្ចូល និងយាងព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ដាត្រលប់ចូលមកបម្រើរាជការក្នុងព្រះរាជវាំងវិញ ។ ជាការឥតប្រយោជន៍ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថាមិនត្រឹមតែមិនចូលបម្រើរាជការប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងបង្កការអុកឡុករំខានរាជការគ្រប់កន្លែង។ . ពេលមួយព្រះអង្គបានយាងចូលមកព្រះបរមរាជវាំងឧដុង្គ ដើម្បីធ្វើគតព្រះ បាទនរោត្តម ដោយយកលេសថា ព្រះ បាទនរោត្តមបានលួចយកស្នំ (ស្រីកំណាន់ ឬសង្សារ)របស់ព្រះអង្គមកលាក់ទុកក្នុងវាំង ប៉ុន្តែត្រូវរាជការ ដឹងទាន់ ហើយក៏ឡោមព័ទ្ធព្រះអង្គជាប់។ ដោយគ្មានវិធីអាចចេញពីព្រះ បរមរាជវាំងរួច ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា បានចាប់ព្រះស្នំ(នាងដែលអះអាងថាជាសង្សារ)របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដាក់លើខ្នងសេះ ហើយបំផាយជិះចេញ ទៅ។ ចំណែកកងទ័ពរាជការ ពេលឃើញទិដ្ឋភាពបែបនេះ ក៏ស្រឡាំង កាំងគ្រប់គ្នាមិនហ៊ានបាញ់ព្រួញ ឬចោលលំពែងឡើយ ព្រោះខ្លាចត្រូវព្រះស្នំ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថា បន្ទាប់ពីរត់រួចពីព្រះបរមេាជវាំង ក៏ទៅកទ័ពបះបោរប្រឆាំងរាជការ រហូតត្រូវកងទ័ពបារាំងបាញ់ឲ្យត្រូវរបួសធ្ងន់ ក្រោយមកក៏សុគតទៅ នៅត៉ំបន់មួយម្តុំខេត្តកំពង់ចាម។ ឯកសារខ្លះថា ព្រះអង្គសុគតដោយសារជំងឺគ្រុន ចាញ់។ . តាមព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ដា ព្រះនាមដើម សំអ៊ូ ពុំសូវ បានគង់នៅកម្ពុជាទេ ព្រោះព្រះអង្គជាប់សាងព្រះផ្នួសបួសរៀននៅក្រុងទេព ប្រទេសសៀម។ព្រះអង្គមានបុត្រីមួយអង្គព្រះនាមអ្នកអង្គម្ចាស់ (ព្រះអង្គម្ចាស់) ព្រះអង្គដួង រ័ត្នវត្ថា។
ការបះបោរ
នៅពេលដែលព្រះបាទនរោត្តម
ឡើងសោយរាជ្យជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ១៨៦៤ ក្នុងព្រះរាជពិធីគ្រងរាជ្យរួមគ្នាមួយ
ដែលគ្រប់គ្រងដោយមន្ត្រី បារាំង និង សៀម ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីវត្ថា
ជាថ្មីម្តងទៀតមិនបានលាក់បាំងពីចេតនារបស់ព្រះអង្គក្នុងការទាមទាររាជ្យបល្ល័ង្ករបស់នៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។ រាជបល្ល័ង្ករបស់ព្រះបាទនរោត្តម នឹងមានភាពមិនច្បាស់លាស់បំផុត
ប្រសិនបើគ្មានការគាំទ្រពីបារាំង។ ស៊ីសុវត្ថិទំនងជាមានឥរិយាបទដូចស៊ីវត្ថា បើ
ស្តេចសៀម អនុញ្ញាតឱ្យទ្រង់ចាកចេញពី ទីក្រុងបាងកក ។
ប្រវត្តិដ៏យូរលង់របស់ ស៊ីវត្ថា នៃការប្រឆាំងព្រះបាទនរោត្តម
ដែលនាំឱ្យព្រះអង្គដឹកនាំជីវិតដ៏លំបាកនៅក្នុងតំបន់ដាច់ស្រយាលបំផុតនៃព្រះរាជាណាចក្រ
បង្ហាញពីការប្រឆាំងផ្ទាល់ខ្លួនយ៉ាងជ្រាលជ្រៅរវាងព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងពីរ។
ក្នុងអំឡុងទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៧០
ដោយឆ្លៀតយកប្រយោជន៍ពីការបះបោរថ្មីប្រឆាំងនឹងអំណាចរបស់នរោត្តម ស៊ីវត្ថា
បានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញយ៉ាងឆាប់រហ័សពី ប្រទេសថៃ ។
ដោយសុំការលើកលែងទោសពីស្តេចសៀមចំពោះការចាកចេញដោយគ្មានការអនុញ្ញាត
ស៊ីវត្ថាបានចាកចេញពីទីក្រុងបាងកក ឆ្លងកាត់ ខេត្តបាត់ដំបង យ៉ាងលឿន ហើយធ្វើដំណើរបន្តទៅកាន់តំបន់ខ្ពស់នៃទន្លេមេគង្គ ។
គាត់បានជួបការលំបាកតិចតួចក្នុងការប្រមូលអ្នកគាំទ្រមួយក្រុមធំយ៉ាងឆាប់រហ័ស
ហើយចាប់ផ្តើមបង្កជម្លោះជាមួយមន្ត្រីដែលស្មោះត្រង់នឹងព្រះបាទនរោត្តម។
ទ្រង់បានឡោមព័ទ្ធរាជធានី ខេត្តកំពង់ធំ [២] ហើយបានឆ្លងកាត់ខេត្តកំពង់ស្វាយដ៏ច្របូកច្របល់។
កម្លាំងដែលបញ្ជូនតាមបញ្ជារបស់ព្រះបាទនរោត្តម
បរាជ័យក្នុងការចាប់ខ្លួនព្រះអង្គ។ នៅចុងឆ្នាំ១៨៧៦
ស៊ីវត្ថានៅតែស្ថិតក្នុងការបះបោរ ដោយវាយលុកនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលរបស់នរោត្តម
ហើយបានរអិលថយក្រោយទៅកាន់ទីសក្ការៈរបស់ព្រះអង្គក្នុងចំ នោម
ក្រុមកុលសម្ព័ន្ធមួយនៅជាប់សង្គមកម្ពុជា។
បារាំងបានបដិសេធក្នុងការជួយព្រះបាទនរោត្តមទម្លាក់ការបះបោររបស់ស៊ីវត្ថារហូតដល់ស្តេចបានបញ្ចប់សន្ធិសញ្ញាដែលគាំទ្រការកែទម្រង់ជាច្រើន។
ដល់ខែមករា ឆ្នាំ១៨៧៧ សន្ធិសញ្ញាត្រូវបានបញ្ចប់ ហើយនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា
ព្រះបាទនរោត្តមបានប្រកាសកំណែទម្រង់ជាបន្តបន្ទាប់ក្រោមសន្ធិសញ្ញាថ្មី។
ជាថ្នូរនឹងការត្រឡប់មកវិញ
បារាំងបានលុតជង្គង់ចុះឡើងដើម្បីកម្ចាត់ការបះបោររបស់លោក ស៊ីវត្ថា។
ការបះបោររបស់ ស៊ីវត្ថា បានអូសបន្លាយរហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៨៥-១៨៨៦
ដោយមានជំនួយពីព្រះអង្គម្ចាស់ខ្មែរ ដួងចក្រ ដែលជាបុត្ររបស់នរោត្តម។
វាជាកិត្យានុភាពរបស់នរោត្តម ដែលនាំឱ្យការតស៊ូរបស់ ស៊ីវត្ថា ដល់ទីបញ្ចប់។ ស៊ីវត្ថា
លាក់ខ្លួននៅព្រំប្រទល់ភូមិភាគឦសាននៃរាជាណាចក្រ មានការរំខាន ប៉ុន្តែគ្មានអ្វីទៀតទេ។
ក្រោយពីបាត់បង់ជីវិតអស់មួយជីវិត
ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីវត្ថា បានសោយទិវង្គតនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៨៩១។
បន្ទាប់ពីការបរាជ័យនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គាត់នៅឆ្នាំ 1885-1886 អ្នកដើរតាមរបស់គាត់កាន់តែតិចទៅ ៗ ថយចុះដល់ដៃគូមួយចំនួននៅពេលគាត់ស្លាប់។
ក្នុងឆ្នាំបញ្ចប់នៃជីវិតរបស់លោក ស៊ីវត្ថា
បានចូលទៅក្នុងការចរចាដោយស្ទាក់ស្ទើរ និងមិនទាន់ចប់ជាមួយបារាំង។
ដោយមានការធុញទ្រាន់នឹងការរស់នៅក្នុងចំណោមពួក កុលសម្ព័ន្ធភ្នំដែលមិនសូវស៊ីវិល័យនៅក្នុងព្រៃនៃភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា
ស៊ី វត្ថា នៅទីបំផុតបានដាក់ពាក្យទៅជនជាតិបារាំង។ ទោះជាយ៉ាងណា
ព្រះអង្គបានបញ្ជាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបដិសេធមិនចុះចូលចំពោះព្រះបាទនរោត្តម
ជាបងប្អូនរបស់ព្រះអង្គ។
ស្ទើរតែត្រូវបានបោះបង់ចោលទាំងស្រុងដោយអ្នកដើរតាមរបស់គាត់
ហើយស្ទើរតែគ្មានធនធាន គាត់បានទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃចុងក្រោយនៃឆ្នាំ 1891 ។ ជីវិតតស៊ូឥតឈប់ឈររបស់ស៊ីវត្ថា
មិនដែលនាំឱ្យគាត់ឈានដល់ការផ្តួលរំលំនរោត្តមចេញពីបល្ល័ង្កឡើយ ។
គាំទ្រដោយពួកបារាំង នរោត្តម តែងតែអាចទប់ទល់នឹងការបះបោររបស់ ស៊ី វត្ថា
បើទោះបីជាមានការអំពាវនាវដ៏ពេញនិយមពីក្រោយ ឬអំណោយនៃការនិយាយក៏ដោយ។
បរាជ័យ
ជនជាតិបារាំងដែលព្យាយាមពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា នៅពេលនោះ មានការពេញចិត្តចំពោះការបរាជ័យរបស់លោក ស៊ីវត្ថា
ដោយសារតែគាត់ជាអ្នករិះគន់ដោយឥតសំចៃមាត់ចំពោះ អាណានិគមអឺរ៉ុប នៅក្នុងតំបន់។ លោក ស៊ី
វត្ថា បានក្លាយជាឥស្សរជនសម្រាប់ការតស៊ូប្រឆាំងនឹងបារាំង។ ការបះបោររបស់
ស៊ីវត្ថា ភាគច្រើនមិនបានជោគជ័យនោះទេ ហើយនៅឆ្នាំ១៨៨៧
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងសហភាព ឥណ្ឌូចិន ដែលគ្រប់គ្រងដោយបារាំង។
លោក ស៊ីវត្ថា
មកធ្វើជានិមិត្តរូបនៃការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង អាណានិគមបារាំង នៅកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែការបះបោររបស់ព្រះអង្គភាគច្រើនកើតចេញពីការច្រណែន
និងគំនុំចំពោះព្រះអង្គនរោត្តម ជាព្រះអង្គជាព្រះអង្គ
ជាជាងការចង់បានឯករាជ្យនៃប្រទេសរបស់ព្រះអង្គពីប្រទេសបារាំង។
ក្នុងសម័យទ្រង់មិនដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាអ្នកតស៊ូទាមទារឯករាជ្យទេ
ប៉ុន្តែជាអ្នកបះបោរ ដណ្តើមរាជបល្ល័ង្កកម្ពុជា។
កូនចៅរបស់ព្រះអង្គដែលជាបុត្រីតែមួយគត់របស់ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីយ៍រ័ត្នវិជ្ជា
គង់នៅប្រទេសបារាំងសព្វថ្ងៃក្រោមនាមត្រកូលយសវរា។
